Sıfır Atık Hareketi ‘Yeteri Kadar Var’ Sloganıyla Küresel Farkındalık Yaratıyor

ANKARA – Türkiye’nin 2017 yılında başlattığı ve Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun 2022’de aldığı kararla uluslararası boyut kazanan Sıfır Atık Projesi, bu yıl 30 Mart Sıfır Atık Günü’nde ‘Yeteri kadar var’ sloganıyla farkındalık çalışmalarına devam ediyor.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Türkiye’nin BM nezdinde de kabul gören çevre hareketi Sıfır Atık ile ilgili 30 Mart Uluslararası Sıfır Atık Günü’nde 7 yıllık kazanımları anlatan bir video-animasyon paylaştı. Bakan Kurum, “Saygıdeğer Emine Erdoğan Hanımefendi’nin öncülüğünde 7 yılda 7 kıtaya yayılan Sıfır Atık ile hedeflerimizi bir bir hayata geçiriyoruz. Geri kazanım oranımızı yüzde 36,08’e çıkardık. 2035’te bu oran yüzde 60 olacak, çünkü elimizde yeterince var” mesajını verdi.

Sıfır Atık Hareketi, 27 Eylül 2017’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan himayesinde başladı. BM Genel Kurulu’nda 14 Aralık 2022’de Türkiye’nin ana sunuculuğunda, 105 ülkenin de ortak sunucu olduğu ‘Sıfır Atık’ kararı, oylamayla kabul edildi ve 30 Mart ‘Uluslararası Sıfır Atık Günü’ ilan edildi.

Emine Erdoğan, BM 77’nci Genel Kurul Başkanlığı tarafından düzenlenen, ‘Sıfır Atık’ konulu, eş sunucu 105 ülkenin yer aldığı özel oturumda katılımcılara hitap etti. Bu toplantıda BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, ‘BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu’ kurulacağını duyurup, Emine Erdoğan’a da başkanlığı teklif etti. Emine Erdoğan da kurulun başkanlığını üstlendi. 12 Nisan 2023’te ‘BM Sıfır Atık Yüksek Düzeyli Şahsiyetler Danışma Kurulu’ resmen kuruldu.

KÜRESEL SIFIR ATIK İYİ NİYET BEYANI

BM 78’inci Genel Kurul toplantıları kapsamında Emine Erdoğan’ın öncülüğünde, Türkevi’nde düzenlenen ‘Küresel Sıfır Atık Hareketine Doğru’ etkinliğinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Emine Erdoğan’ın önderlik ettiği ‘Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı’na ilk imzayı attı. Online imzaya sunulan site hali hazırda bugün 100 ülkeden 13 binin üzerinde Sıfır Atık gönüllüsünün de iyi niyet beyanını imzaladığı bir mecra haline geldi.

G20’DE SIFIR ATIK KARARI

Hindistan’ın dönem başkanlığını yaptığı G20 toplantıları kapsamında, Sıfır Atık girişimlerinin teşvik edilmesi konulu karar, G20 Çevre ve İklim Bakanları Toplantısı’nda tüm ülkelerin oy birliği ile kabul edildi. 2023 yılının Eylül ayında Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi’de düzenlenen G20 Liderler Zirvesi sonrası açıklama yapan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ‘Dünya Ortak Evimiz’ sloganıyla yürütülen projenin önemine dikkat çekti.

Sıfır Atık Hareketi, Emine Erdoğan öncülüğünde; 2018’de BM Gıda ve Tarım Örgütü’nün ‘Sıfır Atık, Sıfır Açlık Ödülü’, 2021’de BM Kalkınma Programı tarafından ‘UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Ödülü’, BM İnsan Yerleşimleri Programı (UN-Habitat) tarafından ‘Waste Wise Cities Global Champion Ödülü’, 2022’de ‘Akdeniz Parlamenter Asamblesi Ödülü’ ve Dünya Bankası tarafından takdim edilen ‘İklim ve Kalkınma Liderliği Ödülü’nü aldı.

7 YILDA ÖNEMLİ KAZANIMLAR

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinesinde yürütülen Sıfır Atık Projesi için geçtiğimiz yıl 30 Mart’ta ‘7 yılda, 7 kıtada’ sloganı kullanıldı. Bu yıl ise 30 Mart Sıfır Atık Günü, ‘Yeteri kadar var’ sloganı ile farkındalık yaratacak.

Türkiye, Sıfır Atık Hareketi ile 7 yılda çevreden enerjiye, sera gazı salımından depolama alanına kadar pek çok alanda tasarruf sağlayıp hem ekonomiye hem de geleceğe yatırım yaptı. Bugüne kadar;

• 205 bin binada Sıfır Atık Yönetim Sistemi’ne geçildi.
• 2017’de yüzde 13 olan geri kazanım oranı 2024’te yüzde 36,08’e çıkarıldı.
• Türkiye 2035 yılında geri kazanım oranı yüzde 60’a çıkarmayı hedefliyor.

Proje kapsamında 25 milyon kişiye eğitim verildi. 32,5 milyon ton kağıt-karton, 9,1 milyon ton plastik, 3,1 milyon ton cam, 6,4 milyon ton metal, 23,4 milyon ton organik ve diğer geri dönüştürülebilir atık geri kazanıldı. Geri dönüşümle ekonomiye 256 milyar TL’lik katkı sağlandı.

ÇEVRE VE EKONOMİYE KATKI

Sıfır Atık Hareketi’nin sağladığı kazanımlar şöyle:

• Sudan 1,71 trilyon litre tasarruf edilerek İstanbul’un 7 yıllık su tüketimine eş değer kazanım elde edildi.
• Petrolden 54,6 milyar litre tasarruf edilerek, Türkiye’deki tüm araçların yıllık yakıt tüketimi kadar kazanım sağlandı.
• Geri dönüşüm sayesinde 227,3 milyar kilovat/saat enerji tasarrufuyla 40 milyon hanenin 1 yıllık elektrik ihtiyacı karşılandı.
• 552,7 milyon ağacın kesilmesi önlenerek Amazon Ormanları’nda yaklaşık 10 bin kilometrekarelik bir alana eş değer kazanım elde edildi.
• 150 milyon ton karbondioksit salımı önlenerek yaklaşık 30 milyon aracın yıllık karbon salımı engellendi.
• 284 milyon metreküp atık depolama alanı tasarrufuyla yaklaşık 40 bin futbol sahası büyüklüğünde bir alan kazanıldı.

SIFIR ATIK MAVİ HAREKETİ

Sıfır Atık Mavi Hareketi, 10 Haziran 2019’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayesinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hayata geçirildi. Bu kapsamda yayımlanan Deniz Çöpleri İl Eylem Planları’nın Hazırlanması ve Uygulanması Genelgesi ile 28 kıyı ilinde deniz çöpleri toplanırken ulusal düzeyde eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri yaygınlaştırıldı.

Sıfır Atık Mavi Hareketi ve Birinci 5 Yıllık İl Eylem Planları sonucunda denizlerden 245 bin ton çöp temizlendi. Yani; denizler 20 bin 500 kamyon dolusu çöpten kurtarıldı. Bu çöpler uygun bertaraf yöntemleriyle çevreye zarar vermeyecek şekilde yönetildi. 1 Ocak 2025 yılı itibarıyla İkinci 5 Yıllık Deniz Çöpleri İl Eylem Planları yürürlüğe girdi. Bu planlarla deniz çöpleriyle mücadele daha da kapsamlı hale gelecek.

DEPOZİTO YÖNETİM SİSTEMİ

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı Türkiye Çevre Ajansı’nın (TÜÇA) uygulayıcısı olduğu Depozito Yönetim Sistemi kapsamında Depozitosu Olan Ambalajlar (DOA) logosu olan plastik ve cam şişeler ile alüminyum ambalajlar DOA iade makinelerine bırakılıyor.

Emine Erdoğan’ın himayesinde sürdürülen Sıfır Atık Hareketi’nin yeni bir aşaması olan bu sistem sayesinde vatandaşlar, ambalaj başına teşvik bedeli alıyor. Tüketiciler iade süreçlerinde DOA dijital uygulamasını telefonlarına yükleyip depozito iade makinelerine QR kod okuttuklarında iade ettikleri ambalajlara karşılık gelen teşvik bedelini dijital cüzdanlarında biriktirebiliyor.

DOA ile yıllık 120 milyon avro geri kazanım geliri, ikincil ham madde kullanımından 250 milyon avro kazanç, atık ithalatında 50 milyon avro azalma, yerel yönetimlerin atık bertarafı ve elektrik kullanımından 100 milyon avro tasarruf olmak üzere, yılda toplam 520 milyon avro kazanç sağlanacak.

DEPREM BÖLGESİNDE GERİ KAZANIM

Kahramanmaraş ve Hatay’da deprem felaketinden kaynaklı yıkıntı atıklarının yönetimi için ‘Deprem Enkazının Çevreye Duyarlı Yönetimi ve Tehlikeli Atıkların Güvenli Bertarafı için Hibe Yardımı Projesi’ hayata geçirildi. Proje kapsamında Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye temsilciliği aracılığı ile Japonya Hükümeti tarafından sağlanan 4,8 milyon dolar hibe ile 2 ildeki yıkıntı atıklarının işlenmesi için geri kazanım tesisi kuruldu.

Hatay’daki tesis, 4 Şubat 2025’te açıldı. Kahramanmaraş’taki tesisin ise kurulumu tamamlandı, henüz resmi açılışı gerçekleştirilmedi. Döngüsel ekonomi prensipleri ve kaynak yönetimi çerçevesinde, kurulan geri kazanım tesislerinden elde edilen malzemelerin; beton üretiminde, yol, otopark, kaldırım, yürüyüş yolları, drenaj çalışmalarında dolgu malzemesi olmak kullanılması, böylelikle doğal kaynak kullanımının artırılması, karbon emisyonlarını azaltan, sektörün katma değerini artıran çalışmaların yürütülmesi ve Sıfır Atık Hareketi’nin kazanımlarının korunması hedefleniyor.